صولت السلطنه هزاره
و
شورش خراسان / زمستان ۱۳۲۰
( قسمت سوم )
شجاع المُلک هزاره :
پس از چندی ( احتمالا در سالهای نخست جنبش مشروطه ) میان اسمعیل خان محمدرضاخان بر سر ریاست ( ایل ) هزاره رقابت درگرفت ." خانه شهری " شدن اسمعیل خان و دوری وی از امور روزمره ی ایل نیز در سست شدن پایه های اقتدارش موثر بوده است.هزاره ها نیز به دو گروه " اسمعیل خانی " و " محمدرضاخانی " تقسیم شده و ریاست ( ایل ) هزاره برای مدتی این دست و آن دست شد.( ۱ ) بالاخره محمدرضاخان که لقب شجاع الملک را نیز از ان خود کرده بود٫در مقام ریاست هزاره ها تثبیت گردید.در ایام حکومت او٫کشت پنبه و صنعت نوغان کشی ( ابریشم ) در منطقه رواج یافت و حتی نوعی کارخانه پنبه پاک کنی در طیبات ( تایباد ) احداث شد . وی قراء یوسف آباد و محمد آباد و نقی آباد و احمد آباد را به نام فرزندانش احداث کرد.( ۲ )هزاره ها چه انگاه که « جمعی » یوسف خان سرتیپ بودند و چه بعد از ان که « جمعی »اسمعیل خان سرتیپ شدند ( 3 ) بخشی از تشکیلات نظامی خراسان محسوب شده و در اکثر لشکر کشی های منطقه ای بویزه بر ضد ترکمن های آخال شرکت داشتند . هزاره ها در آستانه قرن حاضر میلادی حدود 450 سوار در اختیار دولت قرار میدادند ( 4 ) و حتی در سالهای بعد نیز که دوران فروپاشی نظام سنتی و کاهش اهمیت فوج های محلی است هنوز هم سوار هزاره کاربرد داشت و در سالهای انقلاب مشروطه به دستور انجمن ایالتی خراسان بر ضد ترکمن های هوادار محمد علی میرزا ( 1326 - ه . ق ) و اشرار محلی خراسان ( 1327 - ه . ق ) وارد عمل شدند.( ۵ ) در سالهای پایانی جنگ جهانی اول که حضیض ضعف و فتور دولت مرکزی و نقطه اوج اقتدار شخصیت های ایلی و عشایری کشور است٫شجاع الملک هزاره نیز بعنوان یکی از چهره های مهم شرق خراسان نقش بارزی دارد . این موضوع بویزه در ایام شورش کلنل محمدتقی خان پسیان مشهود است که شجاع الملک بنا به حکم دولت و همچنین ملاحظات محلی٫نقش مهمی در بسیج نیروهای عشایری منطقه برضد ژاندارمی ایفا کرد٫در ان ایام از انجایی که شجاع الملک بیمار و در واقع در بستر مرگ بود٫بار عمده فعالیتها بر دوش فرزندش محمد یوسف صولت السلطنه بود.......ادامه دارد .
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
*ـ مطلب فوق را از کتابی تحت همین عنوان نوشته اقای کاوه بیات برداشته ام ٫ تخصص اقای
بیات پژوهش و تحقیق در تاریخ معاصر ایران است اقای بیات و اقای محمد ترکمان معروف
معتبر و شناخته شده ترین پژوهشگران در حوزه مطالعاتی تاریخ معاصر ایران!!!!!!!!!! هستند
۱_ گفته های اقایان نقش بندی , احمد و غلامحسین بهرامی , ظاهرا در یکی از تغیر و تحولاتی که به عزل محمد رضاخان منجر شده بود , گروهی از هزاره ها به تهران رفتند که شخصا عارض شده و خواستار اعاده او به ریاست ایل هزاره گردند. این عده در تهران منزل حاج حسین اقا ملک مهمان بوده اند .
۲_ محمد رضاخان شجاع الملک دو همسر اختیار کرد٫نخست همسری هزاره و فرزندانش از او: صارم الملک و آغا بی بی خانم ( همسر شوکت السلطنه تیموری )سپس دختر یلانتوش خان جلایر ( خاندان حاکم کلات ) و فرزندانش از او : محمد یوسف صولت السلطنه ٫ علی نقی خان منتصرالملک , محمدخان و احمدخان و ناهید خانم.
۳_ منتظم ناصری , ج 3 , ص 2087 . , اعتماد السلطنه , المآثر و الآثار . , به کوشش ایرج افشار , تهران 1363 , انتشارات اساطیر , ج 1 , ص 370 .
۴_ کرزن , پیشین , ج 1 , ص 279 .
۵ _ کتاب آبی , ج 1 , تهران , 1362 , نشر نو ص ص 123 _ 124 . , ج 3 , تهران 1363 , نشر نو , ص 729 , . مخابرات استر اباد , به کوشش ایرج افشار , تهران 1363 , نشر تاریخ ایران , ج 1 , ص 28 .
