عشق مه بندر

لیوا را می توان یکی از قدیمیترین  نوع  موسیقی و  رقص در منطقه هرمزگان    نامید که دیگر  فقط نامی از  ان باقی مانده  و کمتر شاهد اجرای این مراسم  به مناسبتهای  مختلف  هستیم .در  بندر عباس  اخرین سنگر لیوا  منزل با کمبر ( با با قنبر ) بود کسانی که با این خانواده هنرمند  رفت  و امد داشتند  ، دیده بودند که ساز و دهلهای لیوا  در گوشه ای از اطاق باکمبر  خاموش و بی صدا  نظاره گر گذشت زمان  و فراموشی  این سبک قدیمی  از موسیقی و رقص هرمزگانی بودند .

لیوا در اصل نام یک نوع دهل  بود که به همراه  ساز(مزمار) و انواع دهلهای دیگر نواخته  می شد و دهها نفر زن و مرد به دور این گروه نوازنده  می رقصیدند ، بعدها  مجموعه این مراسم بنام  لیوا معروف گردید .

 لیوا  را می توان  نوعی از موسیقی  نگوما  نامید که در  سواحل شرق افریقا  رواج دارد  ،  در زبان سواحلی کلمه نگوما= با دهل می باشد ،  نگوما   نیز دارای سبکهای مختلفی  می باشد و در هر منطقه شکل خاصی از این  موسقی  دیده می شود  ، در منطقه زنگبار   شاهد  دو نوع   مراسم  نگوما هستیم ، ۱-  نگوما به همراه ساز  که بیشتر  نوازنده ها مرد می باشند ( مثل لیوا)  و نگوما  بدون  ساز که اکثر نوازندگان  زن می باشند

  مراسم   یا اجرای  موسیقی  نگوما  توسط اعراب عمانی به خلیج فارس اورده  می شود  و به نام لیوا  معروف می گردد  با مرور  زمان شکل ان نیز تعغیر می کند  و   در سراسر منطقه گسترش می یابد . بعضی ها معتقد هستند  چون  این نوع مراسم   از طریق شهر  لیوا ( یکی از شهرهای  عمان در استان باطنه)  به دیگر  نقاط در منطقه گسترش یافت به این نام معروف گردید .

تا چند سال پیش  در اکثر کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس  بعد از ظهر  روز های جمعه شاهد اجرای  مراسم لیوا بودیم ولی با گذشت زمان از اجرای این مراسم  کاسته شد و فقط در روزهای خاص ( عید قربان و یا عید فطر و یا مراسم ملی )  در بعضی از این  کشورها  شاهد اجرای لیوا  هستیم .

متاسفانه  هیچ منبع  ونوشته کاملی به زبان فارسی در باره  موسیقی لیوا  در جنوب ایران  در دسترس نداریم که بخواهیم بر مبنای ان  روندی که این نوع موسیقی در استان هرمزگان  یا بوشهر طی  نموده بررسی کنیم ، به هیمن خاطر  مجبوریم به اسناد و نوشته های موجود در کشورهای  جنوبی خلیج فارس  یا  شرق افریقا  مراجعه کنیم .

A quite different dance performed in the Emirates is the Liwa which was brought to the Gulf by East African traders. The Liwa is danced to African-style music and features a pipe-flute called the Mizmar. The three backing drums for this dance are the Shindo, the Jabwah, and the Jasser.  The energetic ritual is performed at weddings and other special occasions, such as the return from a long sea voyage and the successful end of the pearl-diving season.

The Liwa begins with a Mizmar solo of about six minutes in slow tempo. The drums join in, followed by the ten dancers/singers, and gradually the pace increases to reach a spectacular swirl of activity. The whole dance takes about 25 minutes and both men and women can be involved in a performance.

همانطور که در نوشته بالا اشاره شده ، مراسم لیوا با تکنوازی  ساز ( مزمار یا سورنا )  به مدت شش دقیقه  شروع میشود و به دنبال ان  دهل ها به صدا در می ایند و  رقص و اواز شروع می گردد .

در استان هرمزگان  برای مراسم  لیوا از دهلهای مختلف  استفاده می شد که عبارت بودند از پیپه - جفه- پونکه - کسر و توپری . البته در گذشته بستگی به نوع مراسم  و منطقه  ، نوع دهلها  نیز می توانست تعغیر کند
اخرین اجرای  مراسم لیوا که در استان هرمزگان شاهد بودم ( سی دی تصویری) مربوط به چند سال یش  می باشد که به مناسبت  اختتامیه چهارمین کنگره سراسری  شعر و قصه جوان ، در بندر عباس  ، برگذار شده بود . 

در این اجرا که رهبری ان توسط اقای  توحدی بود ، شاهد  دوباره جان گرفتن موسیقی لیوا در استان بودیم  ، این گروه به خوبی توانسته بود  لیوای هرمزگانی ( که در گذشته بیشتر در بندر عباس و جزیره قشم  برگذار می شد و با لیوای کشورهای عربی  کمی متفاوت است) به روی صحنه بیاورند  ، تکنوازی  ساز  و به دنبال ان  صدای دهلها ، رقص و اواز  جمعی  گروه ، نشان داد که اگر شرایط محیاء  گردد می توان دوباره شاهد اجرای هر ساله  یا هر ماهه  مراسم لیوا  در استان باشم  و  با این کار ضمن حفظ فرهنگ غنی استان ، یادی هم از پیشگامان این سبک موسیقی اصیل استان ، نظیر  باکمبر ، نصره  زلخا و زیبا شیربان کرده باشیم. 

           مولودی ، رزیف خوانی و شمشیر بازی

 ارتباط تجاری ، سیاسی* ، مذهبی  منطقه شمالی  تنگه هرمز با قسمتهای جنوبی  ان باعث گشته که در منطقه شکل خاصی  از موسیقی  پدید بیاد  که  از لحاظ فرم و محتوا مشکل بتوان انها را از هم  جدا نمود. مولودی ، مراسم رزیف ، شمشربازی و لیوا  بخشی از این موسیقی  می باشند که در قسمت شمالی شمالی و جنوبی  تنگه هرمز  تقریبا  شبیح هم اجرا می گردند . متاسفانه بعضی از افراد که با فرهنگ و تاریخ این منطقه اشنا نیستند،  این نوع موسیقی با توجه به شکل اجرای ان و پوشش  نوازندگان  ، ان را موسیقی عربی و یا مختص به عربهای منطقه  می دانند  در صورتی که  این نوع موسیقی با توجه به قدمت ان و اشتراک فرهنگی مردم منطقه  ، باید ان را موسیقی  نواحی  تنگه هرمز  نامید ، زیرا در این نوع موسیقی ، یا مراسم ، شما  شاهد  حضور عناصری از فرهنگ ایرانی ، عربی ، افریقایی و هندی هستید که سالیان دراز در کنار هم زیسته اند . 

 مولود و مولودخوانی

                               گروه  شام ** در لند ن  -موسیقی به سبک  مولودی               

این  نوع مراسم   که  در گذشته بیشتر به مناسبت تولد حضرت  محمد  در منطقه  برگذار می شود و بیشتر با خواندن اشعاری از   کتاب بر زنجی ( برزنگی )  و اشعاری در ذکر  نبی  مراسم ادامه  پیدا  می کرد و در بعضی شهرها با نواختن  دف ( دایره ) این مراسم  به اوج خود می رسید . بعد از انقلاب  با توجه به محدودیتهای که برای  اجرای مراسم عروسی  ایجاد کرده بودند و مخارج زیاد یک عروسی به سبک گذشته  و از طرفی حاکم شدن  جو مذهبی در جامعه ، در بعضی از خانواده ها  مراسم عروسی به مولود  خوانی در شب عروسی  محدود  گردید . اما همین مسله هم باعث گشت که فرم  مولود خوانی   تعغیرکند و بیشتر به یک مراسم  شادی نزدیک باشد تا صرفا  یک مراسنم مذهبی ، به کار گیری  چندین نوازنده  حرفه ای  دف و استفاده  از اشعار و نواهای  ریتم دار  همراه با حرکت  بدن  و  ایجاد گروه  ثابت و حرفه ای  مولود خوان ، شکل جدیدی از  موسیقی عرفانی  در منطقه  پدید اورده که  حتی بر روی بعضی از خوانندگان  پاپ هرمزگانی بی تاثیر نبوده است. در محله سورو  تا قبل از انقلاب  استفاده از دف در مراسم مولود خوانی مرسوم نبود  ولی  طی چند سال گذشته  گروه  نیمه حرفه ای  از نوازندگان  دف در مراسم  عروسی که بصورت مولود خوانی برگزار می گردد ، حضور ثابت و فعالی دارند .  

                                       اجرای  مراسم   مولود خوانی در  سلخ - جزیره قشم

  مراسم رزیف خوانی

رزیف و رزیف  خوانی    را می توان  موسییقی سفر نامید زیرا  تمامی اشعار این مراسم به نحوی بازگو کننده   ، یک سفر دریای و یا حوادثی که در طول سفر با ان روبرو شده اند ، امروزه بصورت خیلی  محدودی  در بعضی شهرهای هرمزگان به مناسبتهای خاصی   شاهد برگذاری این نوع  مراسم هستیم ، بندر کنگ ، لافت، سلخ و جزیره  لارک از جمله این  شهرها  می باشد . در جزیره لارک  در مراسم  عروسی ها و  روز عید قربان و عید فطر ، مراسم رزیف خوانی به همراه شمشیر بازی  کما کان اجرا می گردد .  در بندر کنگ و شهرهای  لافت و سلخ در جزیره قشم  مراسم رزیف بدون شمشیر بازی می باشد .

در مراسم رزیف  معمولا   چندین دهل نواز در  وسط  قرار دارند و   در دو طرف دهل نوازان  دو دسته ده نفری  ( این تعداد می تواند بیشتر یا کمتر باشد ) قرار دارند که به همراه نوازندگان دهل به جلو یا عقب حرکت می کنند . یک گروه  شعری را می خوانند و گروه بعدی   جواب می دهند .  اکثر این اشعار به زبان عربی است و لی بعضی جملات فارسی و  سواحلی هم  در بین اشعار به چشم می خورد . بعضی وقتها  داستان سفر یک لنج در یک سال بخصوص از پتدای سفر تا به اخر  بصورت شعر خوانده می شود  . در کودکی بارها  شاهد اجرای این مراسم  در جزیره لارک بوده ام و  همیشه ارزو داشتم زودتر بزرگ شوم تا بتوانم  در وسط گروه  دهل بزنم  و یا بجای شمشیر چوبی شمشیر اصلی بدست گیرم و رقص شمشیر  کنم ، از ان روزها  نزدیک به  چهار دهه می گذرد ولی بیاد ان روزها گهگاهی  بادبان خیال بر می کشم  و به همرا  گروه رزیف خوان لارکی  به اقیانوس  بی انتهای  رویاهایم  سفر می کنم  .

                                             شمشیر بازی  در مراسم  رزیف - جزیره  لارک

      ریتم  نواختن دهلها معملا  تندو یکنواخت می باشند  و  خیلی کم  ریتمها عوض می شوند مگر  اینکه خود  داستان  تعغیر کرده باشد .  در کشورهای هاشیه  جنوبی خلیج فارس بخصوص  کشورهای نزدیک به تنگه هرمز  شکل مراسم رزیف  چندان تفاوتی با  اجرای این مراسم در هرمزگان ندارند ، در شهرهای خصب و کمزار  ( عمان ) رزیف به همراه  شمشیر بازی می باشد

           مولودی ، رزیف خوانی و شمشیر بازی

 ارتباط تجاری ، سیاسی* ، مذهبی  منطقه شمالی  تنگه هرمز با قسمتهای جنوبی  ان باعث گشته که در منطقه شکل خاصی  از موسیقی  پدید بیاد  که  از لحاظ فرم و محتوا مشکل بتوان انها را از هم  جدا نمود. مولودی ، مراسم رزیف ، شمشربازی و لیوا  بخشی از این موسیقی  می باشند که در قسمت شمالی شمالی و جنوبی  تنگه هرمز  تقریبا  شبیح هم اجرا می گردند . متاسفانه بعضی از افراد که با فرهنگ و تاریخ این منطقه اشنا نیستند،  این نوع موسیقی با توجه به شکل اجرای ان و پوشش  نوازندگان  ، ان را موسیقی عربی و یا مختص به عربهای منطقه  می دانند  در صورتی که  این نوع موسیقی با توجه به قدمت ان و اشتراک فرهنگی مردم منطقه  ، باید ان را موسیقی  نواحی  تنگه هرمز  نامید ، زیرا در این نوع موسیقی ، یا مراسم ، شما  شاهد  حضور عناصری از فرهنگ ایرانی ، عربی ، افریقایی و هندی هستید که سالیان دراز در کنار هم زیسته اند . 

 مولود و مولودخوانی

                               گروه  شام ** در لند ن  -موسیقی به سبک  مولودی               

این  نوع مراسم   که  در گذشته بیشتر به مناسبت تولد حضرت  محمد  در منطقه  برگذار می شود و بیشتر با خواندن اشعاری از   کتاب بر زنجی ( برزنگی )  و اشعاری در ذکر  نبی  مراسم ادامه  پیدا  می کرد و در بعضی شهرها با نواختن  دف ( دایره ) این مراسم  به اوج خود می رسید . بعد از انقلاب  با توجه به محدودیتهای که برای  اجرای مراسم عروسی  ایجاد کرده بودند و مخارج زیاد یک عروسی به سبک گذشته  و از طرفی حاکم شدن  جو مذهبی در جامعه ، در بعضی از خانواده ها  مراسم عروسی به مولود  خوانی در شب عروسی  محدود  گردید . اما همین مسله هم باعث گشت که فرم  مولود خوانی   تعغیرکند و بیشتر به یک مراسم  شادی نزدیک باشد تا صرفا  یک مراسنم مذهبی ، به کار گیری  چندین نوازنده  حرفه ای  دف و استفاده  از اشعار و نواهای  ریتم دار  همراه با حرکت  بدن  و  ایجاد گروه  ثابت و حرفه ای  مولود خوان ، شکل جدیدی از  موسیقی عرفانی  در منطقه  پدید اورده که  حتی بر روی بعضی از خوانندگان  پاپ هرمزگانی بی تاثیر نبوده است. در محله سورو  تا قبل از انقلاب  استفاده از دف در مراسم مولود خوانی مرسوم نبود  ولی  طی چند سال گذشته  گروه  نیمه حرفه ای  از نوازندگان  دف در مراسم  عروسی که بصورت مولود خوانی برگزار می گردد ، حضور ثابت و فعالی دارند .  

                                       اجرای  مراسم   مولود خوانی در  سلخ - جزیره قشم

  مراسم رزیف خوانی

رزیف و رزیف  خوانی    را می توان  موسییقی سفر نامید زیرا  تمامی اشعار این مراسم به نحوی بازگو کننده   ، یک سفر دریای و یا حوادثی که در طول سفر با ان روبرو شده اند ، امروزه بصورت خیلی  محدودی  در بعضی شهرهای هرمزگان به مناسبتهای خاصی   شاهد برگذاری این نوع  مراسم هستیم ، بندر کنگ ، لافت، سلخ و جزیره  لارک از جمله این  شهرها  می باشد . در جزیره لارک  در مراسم  عروسی ها و  روز عید قربان و عید فطر ، مراسم رزیف خوانی به همراه شمشیر بازی  کما کان اجرا می گردد .  در بندر کنگ و شهرهای  لافت و سلخ در جزیره قشم  مراسم رزیف بدون شمشیر بازی می باشد .

در مراسم رزیف  معمولا   چندین دهل نواز در  وسط  قرار دارند و   در دو طرف دهل نوازان  دو دسته ده نفری  ( این تعداد می تواند بیشتر یا کمتر باشد ) قرار دارند که به همراه نوازندگان دهل به جلو یا عقب حرکت می کنند . یک گروه  شعری را می خوانند و گروه بعدی   جواب می دهند .  اکثر این اشعار به زبان عربی است و لی بعضی جملات فارسی و  سواحلی هم  در بین اشعار به چشم می خورد . بعضی وقتها  داستان سفر یک لنج در یک سال بخصوص از پتدای سفر تا به اخر  بصورت شعر خوانده می شود  . در کودکی بارها  شاهد اجرای این مراسم  در جزیره لارک بوده ام و  همیشه ارزو داشتم زودتر بزرگ شوم تا بتوانم  در وسط گروه  دهل بزنم  و یا بجای شمشیر چوبی شمشیر اصلی بدست گیرم و رقص شمشیر  کنم ، از ان روزها  نزدیک به  چهار دهه می گذرد ولی بیاد ان روزها گهگاهی  بادبان خیال بر می کشم  و به همرا  گروه رزیف خوان لارکی  به اقیانوس  بی انتهای  رویاهایم  سفر می کنم  .

                                             شمشیر بازی  در مراسم  رزیف - جزیره  لارک

      ریتم  نواختن دهلها معملا  تندو یکنواخت می باشند  و  خیلی کم  ریتمها عوض می شوند مگر  اینکه خود  داستان  تعغیر کرده باشد .  در کشورهای هاشیه  جنوبی خلیج فارس بخصوص  کشورهای نزدیک به تنگه هرمز  شکل مراسم رزیف  چندان تفاوتی با  اجرای این مراسم در هرمزگان ندارند ، در شهرهای خصب و کمزار  ( عمان ) رزیف به همراه  شمشیر بازی می باشد

         سحرگاهان  ، همه بر عرشه   لنج بوم جمع شده و منتظر دستور ناخدا  برای بالا کشیدن لنگر و بر کشیدن  هوزار ( بادبان)  هستند ، صالح که چند روز پیش  یک جا * شده   و هنوز حنای دامادی بر دستانش نقش بسته  بود، در گوشه ای با چشمان اشک الودش به ساحل  چشم دوخته بود و گهگاهی  دستمال   عطراگینی که به یادگار از تازه  عروسش دریافت نموده بود به بینی اش نزدیک می کرد ، بوی عطر تن یار و حجله عروسی ، دل کندن از شهر و دیار و یار  ، غم سنگینی  بر دلش نشانده  بود .

عبدلرحمان مرد میانسالی  که دیروز برای اولین بار شاهد گام برداشتن  کودک یک ساله اش بود ، به کوون** لنج تکیه داده بود و در عالم  خیال زمان را یک سال به جلو برده بود و شاهد دویدن کودک خردشالش برشنهای دریا بود ، او می دانست که سفر طولانی در پیش دارد .

ممدو که تا دیروز سرو پایش  غرق شادی بود و به همه می گفت که بعنوان  ولیت* **می خواهد با لنج  ناخدا یوسف  سفر کند ، در گوشه ای  نزدیک سلیدان **** کز کرده بود و بغض گلویش گرفته بود برای او که تازه به سن دوازده سالگی  پاگذاسته  بود  ، دل کندن از بپ و مم ، دادا و کا کا    کار راحتی نبود ، باران اشک از اسمان  چشمانش  می بارید .

ناخدا یوسف که مرد دریا دل و ناخدای با تجربه ای بود ، می دانست با چنین روحیه ای  نمی توان به دریا  زد ،  دستور برداشتن لنگر داده می شود  و هم زمان  ناخدا  با چند نفر از جاشوان قدیمی  ، پا ها را بر سطحه  لنج ( عرشه )  می کوبند و دستها  در هوا به حرکت در می ایند  و صدای  چاکه ( دست زدن)   فضای دیگری بر لنج  حاکم می کند ،

            چیکنگا    با با چیکنگا         ور شو    ورشو     چیکنگا  

           چیکنگا    با با     چیکنگا      ور شو    ورشو      چیکنگا

حالا همگی جواب  می دهند ، لنگر بال کشده شده و همه دستها  چاکه می شوند  ، دهلها نیز به صدا در امده اند ، صالح ، عبدلرحمان و ممدو هم غرق  چاک زدن و  حواب دادن هستند  چیکنگا  با با  چیکنگا      ور شو ور شو  چیکنگا       شوق سفر  بر فضای لنج  حاکم  می گردد

دستور بر کشیدن باد بانها نیز داده می شود ،

کلی ورشو  خلیلو سریا   ورشو ورشو  خلیلو سریا    ، این اوازها  به همراه  چاکه  و دهل،  لنج را راهی سفر یک ساله می کند   ، این نغمه ها و اوازها   صدها  و شاید هزاران سال است که   دریا نوردان و ساحل نشینان  جنوب ایران   ، به همراه کار  و سفر  ، سر می دهند و بخشی از موسیقی این دیار تشکیل می دهند .

چاک و چاکه زدن  نقش مهمی در موسیقی  جنوبی دارد  در بعضی مواقع  فقط دست زدن به همراه  اواز جمعی ، خود به تنهای  ساعتها  مجلس را گرم می کند .  اشعار موسیقی کار اکثرا کوتاه هستند و بارها تکرار  می گردند ، یک نفر که صدای رسای دارد  هر دفعه یک بند شعر با صدای مختلف می خواند و بقیه ان را تکرار می کنند  .  چاکه ( دست زدن)   امروزه بعنوان  نمودی از موسیقی جنوب شناخته شده است و از ان در مجالس مختلف استفاده  می کنند .

* در استان هرمزگان  وفتی داماد به خانه عروس می بردند می گفتند یک جا  شده . چون رسم بود که داماد  مدت یک هفته مهمان  خانواده عروس  باشد  و به همین خاطر جحله عروسی هم در خانه عروس بر پا می کردند.

** کوون ، اطاقک لنج

***  ولیت ، بچه های جوانی که  برای جاشو شدند در لنج شروع به کار می کردند 

**** سلیدان  ، اشپزخانه  لنج

   صید مروارید و نقش مهم ان در اقتصاد  منطقه باعث شده بود که در گذشته  نه چندان دور هزاران  نفر در این بخش مشغول به کار باشند ، صید مروارید کارطاقت فرسایی بود و غواصان بیش از چهارده ساعت باید غوص می کردند   در چنین شرایتی  برای غلبه بر فشار  کار  همیشه چند نفر در لنج بودند که با نواختن بر دهل ها و سردادن اواز جمعی غواصان را برای غوص بعدی اماد ه می کردند . نوشته پائین اشاره است به نقش صید مروارید و موسیقی صید وتاثیرات این نوع موسیقی بر موسیقی محلی کشورهای حاشیه خلیج فارس .

Songs of the Pearl Divers

[Khaliji music encompasses traditional folkloric music—with its blend of Bedouin, Persian, Indian and African elements—as well as classical forms such as mawwal and sawt, and now electric pop music.  Starting with the folkloric realm, one of the most fascinating genres is pearl diving songs.  Pearl diving songs are found in Bahrain, Kuwait, Qatar, and Abu Dhabi, but Bahrain is center of the diving and the songs.  Once the island nation’s most important industry, diving was in decline even before oil was discovered in 1932.  Bahrain had 1500 pearl diving boats in 1833, just 340 in 1934.  But before that, tradition seems to go back some 4000 years.  Pearl divers included Africans (originally slaves) as well as Indians and Sri Lankans.  And that complex legacy is audible in the powerful, hypnotic music that survives today.]

 به کسانی  که در لنجهای مخصوص صید مروارید  اواز می خواندند    nahhams  می گفتند،

گرچه امروزه دیگر از نهامس های پیشین خبری نیست  و لی ریتمها و اوازهای انان در  موسیقی منطقه بخوبی می توان دید . 

سرازیر شدن سالانه حدود یک میلیون  تن مواد نفتی بوسیله کشتی های مختلف و سکو های حفاری  و حدود  ده میلیون تن پساب شهری و صنعتی  به خلیج فارس ، ابهای این منطقه بعنوان الوده ترین  دریای جهان تبدیل نموده  است . این الودگی مهمترین و عمده ترین خطری است که محیط زیست منطقه  تهدید می کند  و هم اکنون تاثیرات مخرب ان بر محیط زیست منطقه می توان مشاهده نمود .

    عکس هوایی  ار ابهای الوده  بین بحرین و سعودی                            عکس هوای از لکه های نفتی  در ابهای خایج فارس  ( عکس از فاصله چند کیلومتری )

   الودگی ابهای  خلیج فارس جان انسانها تهدید  می کند   

ماهی و دیگر فراوردهای دریایی  در منطقه به علت بالا بودن الودگی ابها  حامل مقدار زیادی مواد سمی هستند که می توانند بر سلامتی انسانها  تاثر مستقیم بگذارد  . ازمایشاتی که اخیرا بر روی ماهیهای صید شده در خلیج فارس انجام داده اند نشان می دهد که درصد موادی چون جیوه و سرب در این ماهیها به درجه رسید که می تواند مصرف ان در طولانی مدت سلامتی انسانها بخطر اندازد . 

                                                پرندههای  الوده به   مواد نفتی  در سطح  دریا

                     نابودی محیط زیست و تاثیر ان بر جانوران دریایی در خیلیج فارس

  صدها تن مواد نفتی با نشست در کف دریا و ساحل  باعث از بین رفتن مرجانها و علف های دریایی  و جنگلهای  هرا   می گردند که خود زیستگاه و منبع  تغذیه صدها نو از جانوران دریایی هستند ، تخریب محیط زیست در ابهای خلیج فارس عملا زندگی بخشی از حیوانات دریای به خطر انداخته و در طولانی مدت می تواند به نابودی کامل  و انقراص نسل این حیوانات گردد.

                             مرجان   زنده                                                         مرجان  مرده در اثر الودگی

                                          منطقه مرجانی خلیج فارس  به رنگ قرمز مشخص گردیده است

          حیواناتی  نادری  که بر اثر این الودگی از بین دارند می روند

 در اینجا اشاره کوتاهی  می کنیم به بعضی  از این  جانوران نادر در ابهای خلیج فارس  ، اکثر این جانوران  برای تنفس مجبورند به سطح اب بیایند و مستقیما با مواد نفتی سطح اب تماس حاصل نموده و یا از طریق تغذیه ماهی های الوده  ، مسموم گشته واز بین می روند .

۱- نهنگ : در خلیج فارس چند نوع نهنگ  زندگی می کند که در سالهای اخیر بعلت الودگی دریا  و تردد بیش از حد کشتیها و گسترش  ماهیگیری  و کاهش ماهیهای ریز ( متوتا ، کاشغ ،مومغ و...... ) و پلانگنونها *  ، تعداد انها  رو به کاهش نهاده است.

                               نهنگی  در ساحل  هرمز   - عکس از  روزنامه ایران  ( این یک نوع کولی کر است  روزنامه ایران به اشتباه ان را نهنگ نامیده )                                                                 

۲- کولی کر ( کوسه نهنگی ) این نوع کوسه به علت بزرگی ان  به کوسه نهنگی معروف می باشد  ، از ا لحاظ تغذیه هم مثل نهنگ بوده  و ماهیهای ریز و پلانگتون غذای اصلی  کولی کر می باشد . در هرمزگان  به کولی کر معروف می باشد ، چون در قدیم که این نوع کوسه برای روغنشان (سیفه) ** صید می کردند ، قایق های تا نزدیکی کوسه پیش می رفتن ،بدون اینکه کوسه فرار کرده باشد ،به همین خاطر می گفتند که این کولی کر است . از جگر این کوسه که ۳/۱  وزن بدنش بود  روغن می گرفتند .

                                        کولی  کر  (  کوسه  نهنگی )

 ۳-گاو دریایی : که به انگلیسی ان را دوگونگ  و در بندرعباس به مچ یا مشک (به علت شبیح به مشک بودن )  معرف است  یکی از حیوانات نادر در ابهای خلیج فارس می باشد ، علفخوار می است و چمن های دریای عذای اصلی اش می باشد  وزن ان بعضی وقتها به ۴۰۰ کیلو میرسد و تا ۳ متر رشد می کند .برای تنفس به سطح اب می اید  ، تا ۷۰ سال عمر میکند . در ابهای کم عمق ساحلی زندگی می کند هربار فقط یک بچه می زاید .

     متاسفانه  نه تنها الودگی ابها این حیوان را تهدید می کند بلکه  گسترش بنادر ، اسکله، جزایر مصنوعی ، تردد قایق ها  و تورهای  ماهیگیری نیز خطراتی هستند که  گاو دریای خلیج فارس با ن روبرو است . هم اکنون تخمین زده می شود که حدود ۷۰۰۰  گاو دریای در خلیج فارس باقی مانده اند که اکثرا در قسمت جنوبی خلیج  پراکنده اند و در شمال خلیج سالها است که دیگر دیده نمی شوند .

۴- انواع لاک پشتها ، دولفین ها و پرندگان دریای می توان نام برد که مستقیما  نسل انها به علت الودگی دریا ، نابودی زیستگاه و کمبود غذا ( به علت صید بی رویه )  ، رو به کاهش نهاده  و در اینده  خطر انقراض نسل انها پیش بینی می شود .

     روزانه صدها کشتی  حامل میلیون ها تن نفت  از خلیج فارس راهی سراسر جهان می وی شوند و میلیاردها  دلار سود نصیب شرکتهای بزرگ نفتی و کشورهای صادر کننده نفت می گردد . اما انچه نصیب خلیج فارس  می گردد چیزی نیست  جز فاجعه ، نا بودی محیط زیست و نابودی بخشی از اقتصادی بومی ( ماهیگیری ) . اگر یک هزارم  انچه از نفت بدست می اورند ، خرج حفظ میحط زیست  و جلوگیری از الودگی ابهای خلیج فارس می گردید ، امروزه با چنین خطری  رو برو نبودیم .

 × برای خواندن یکی از مطالب در باره  الودگی ماهیهای خلیج فارس اینجا کلیک کنید

 × اطلاعات بیشتر در باره گاو دریای و زیستگاه انان . اینجا کلیک کنید